Kemmelberg

Het laatste oorlogsjaar 1918 was gekenmerkt door het belang van de Amerikaanse deelname aan de oorlog en het geallieerde eindoffensief, waarin de strijd om de Kemmelberg een dramatisch hoogtepunt betekende.

De Russische Oktoberrevolutie van 1917 en de aangekondigde komst van de Amerikanen deed de plannen van de Duitsers wijzigen. Rusland en Duitsland ondertekenden een vredesovereenkomst in maart 1918 en tientallen Duitse divisies en vele kanonnen konden naar het westelijk front overgebracht worden.

Het werd echter een enorm moeilijke opdracht om de kanonnen in de zware kleigrond en langs de zeer diepe bommenkraters te verplaatsen.

In de hoop om de oorlog in hun voordeel te laten kantelen en alsnog de kust te bereiken om de zeehavens in handen te krijgen, waren de Duitsers nu genoodzaakt om een ultiem lenteoffensief uit te voeren, een doorbraakpoging tegen de geallieerden, van de Somme tot de Ieperboog.

Het Lenteoffensief (Het Ludendorff offensief) was een combinatie van verscheidene offensieven van het Duitse leger onder Generaal Ludendorff. Deze hoopte daarmee de Britten naar het Kanaal te kunnen drijven en te verslaan, met als resultaat dat de Fransen zich nadien zouden overgeven.

Midden februari 1918 beginnen de Duitsers alvast meerdere sectoren voorafgaandelijk te bombarderen, waaronder ook de sectoren Ieper en Kemmel.

Eerste Lenteoffensief, 'Operatie Michael', 21 maart tot 6 april 1918

Deze stormloop begon vroeg in de ochtend op 21 maart 1918 aan de Somme. Britse stellingen kwamen terecht onder zware beschietingen met meer dan één miljoen gas- en hoog explosieve granaten.

De Franse generaal Foch werd opperbevelhebber van de geallieerden en kreeg de opdracht om de acties aan het westelijk front te coördineren.

Ondanks het feit dat de Duitsers de frontlijn dertig kilometer westwaarts konden opschuiven in de richting van Amiens en de massale verliezen die hiermee gepaard gingen, werd de verwachte grote doorbraak niet bereikt en de 'Operatie Michael' liep vast.

Tweede Lenteoffensief, 'Operatie Georgette', Slag aan de Leie, Vierde Slag om Ieper, doorbraak naar de West-Vlaamse heuvels, 7 tot 24 april 1918

Vanaf 7 april 1918 werd Armentières (ten zuiden van Heuvelland aan de Leie, Noord-Frankrijk) door de Duitsers zwaar gebombardeerd met mosterdgas, maar ze moesten - omwille van het gas - wachten om de stad te kunnen innemen.

De Britten boden weerstand, maar waren verplicht om zich achter de frontlijn Mesen-Wijtschate terug te trekken.

Dat was het begin van de Slag aan de Leie, die zal eindigen op de Kemmelberg.

De Duitse oorlogsmachine leek onstuitbaar en boekte een enorme vooruitgang. Het Duitse leger veroverde een groot deel van Vlaanderen en ondernam met volle geweld een uiterste poging om door te stoten naar de Franse zeehavens.

Dit groeide uit tot een totaal offensief dat inbeukte op het geallieerde front rond Ieper en de West-Vlaamse heuvels, met de Kemmelberg als centraal gegeven in het aanvalsplan.

Gemeente Heuvelland vandaag.

Ten zuiden van Armentières verpletterden de Duitsers de daar aanwezige Portugezen, staken de Leie over en rukten verder op.

Vanaf 10 april begonnen de Duitsers Ploegsteert, Armentières, Mesen, Hollebeke, Wulvergem en Nieuwkerke in te nemen. Op 15 april viel Belle (Bailleul, Frankrijk) in de handen van de Duitsers en op 16 april ook Wijtschate.

De Douvebeek - ten zuiden van de Kemmelberg - werd overgestoken.

De Duitsers planden nu een doorbraak, zowel vanuit het westen langs Dranouter - en de minder steile westelijke hellingen van de West-Vlaamse heuvels - als vanuit het meer zuidelijk gelegen Nieuwkerke. Ze naderden de zuidwestelijke kant van de Ieperboog en kwamen gevaarlijk dicht in de buurt van de West-Vlaamse heuvels.

Nog op 16 april werd de Kemmelberg zwaar gebombardeerd door de Duitsers en de dag nadien volgde er een aanval op de Britse stellingen, die echter afgeslagen werd.

Maar in de daaropvolgende dagen werd er Brits oorlogsmaterieel afgevoerd richting Duinkerke. De vermoeide Britten werden afgelost door meer en meer Fransen, die o.a. gestationeerd werden op en rond de Kemmelberg.

Generaal Foch omschreef de Kemmelberg als 'Het oog van Vlaanderen' dat koste wat kost moest verdedigd worden.

Geïnspireerd door zijn richtlijnen kregen de Franse soldaten te horen: 'De heuvelrij is het slot dat de deur naar Calais opent. De Kemmelberg is de sleutel en die laat u zich niet ontnemen'. De soldaten vertaalden het als volgt: 'We sterven ter plekke'. En dat deden ze, met tienduizenden.

Zo was de 11e compagnie van het Franse 99e infanterieregiment slechts op één kilometer van de Kemmelberg verwijderd op het ogenblik dat de Duitse bombardementen op 17 april om acht uur 's morgens opnieuw begonnen. Zonder al te grote verliezen bereikten de Fransen even later - het gelaat bedekt met een gasmasker - de voet van de noordelijke hellingen van de Kemmelberg, die deze compagnie moest verdedigen.

Door het Duitse bombardement waren er op de noordelijke steile helling - onmiddellijk onder de rand - kleine nissen gevormd in de vorm van balkons die iet of wat beschutting konden bieden.

Britse observatiepost op de Kemmelberg, 22 april 1918.

De Duitse bombardementen gingen onverstoord verder tijdens de daaropvolgende dagen. Vanaf de naburige Scherpenberg zag de Kemmelberg eruit als een vuurspuwende vulkaan waarvan het gerommel hoorbaar was tot in Duinkerke, op bijna vijftig kilometer afstand in vogelvlucht.

Honderden Fransen werden zwaargewond, vreselijk verminkt of op slag gedood.

Vóór de grote bestorming door de Duitsers, verbroederden Fransen en Britten nog op de Kemmelberg. Alle Franse eenheden waren op post tegen 24 april en bemanden of versterkten de Britse stellingen op de frontlijn die liep van ten westen van Wijtschate tot ten noorden van Meteren (ten noordwesten van Belle).

Op 23 april bestookten de Franse en Duitse artillerie elkaar met intensief kanonvuur.

Voorafgaand aan het eigenlijke Duitse offensief waren er schermutselingen geweest. De Fransen konden enkele Duitse soldaten gevangennemen en kwamen zo te weten dat er een nakend Duits gasbombardement op til was.

Schuilplaats op de zuidwestelijke heuvelflank, 24 april 1918.

Op 24 april voerden de Duitsers opnieuw een bombardement uit op de geallieerde stellingen. Op de Kemmelberg bereidden de Fransen zich voor op een zekere dood.

Vervolg in Deel 3

 

REFERENTIES:
Baert K - Kemmel 1918 - Hoe Ieper uit de greep van de Duitsers bleef (2008)

Toland J - No Man's Land - 1918, The Last Year of the Great War (2002)

Sempf A - Der Tod am Kemmel: wahre Skizzen aus der Schlacht um den Kemmel (Vieweg Leipzig, 1920)

Sempf A - De dood op de Kemmel: schetsen over de slag om de Kemmelberg (Uitgeverij Westvlaamse Bergen, 1968)

Vansuyt M - Het Duits Lenteoffensief 1918: Georgette - Kemmelberg (2014)

Knab J - Falsche Glorie: das Traditionsverständnis der Bundeswehr (Ch. Links Verlag Berlin, 1995)

Baker Chris - The Battle of the Lys 1918 - North: Objective Ypres - Chap 8 Kemmelberg and the Flemish Hills (2018)

Kabisch Ernst - Um Lys und Kemmel, Flandern Erster Weltkrieg WW1 (Vorhut Vlg, 1936)

Pinçon L - La Onzième du 99e au Kemmel (17-25 avril 1918) (Impr L Gaubert, Montmorency (Paris), 1921)

In Flanders Fields Museum, Ypres

GERELATEERDE KEMMELBERG LINKS:
Relicten en Monumenten
Merkwaardige Verhalen: Hitler en de Kemmelberg
Getuigenheuvels
Landschap
Landschap: Panoramisch beeld van de top
Legende van 'Het Malegijs Peerdeke'

EXTERNE LINKS:
La bataille du Mont Kemmel, 25-29 avril 1918
Des Foréziens dans l'enfer du Kemmel 25 avril 1918 - Histoire d'une hécatombe, Albert Cellier (PDF)
Jean Giono dans l'enfer des Flandres, '...le Mont Kemmel fume comme un volcan crevé', Christian Morzewski
Capitaine Pinçon, La 11e compagnie du 99e régiment d'infanterie au Mont Kemmel
Slag om de Kemmelberg (PDF)

GERELATEERDE HISTORY FILES LINKS (ENG):
Digging up the Past in Belgium
Overview of the Western Front
Modern Belgium
Modern Netherlands

 

Tekst copyright © Archeo Kemmelberg. Een origineel kenmerk voor de History Files: Kemmelberg.