Kemmelberg

Op het grondgebied van deelgemeente Kemmel alleen al zijn er een tiental militaire, hoofdzakelijk Britse, begraafplaatsen. Maar de meest bekende zijn twee Franse monumenten: de imposante obelisk 'Den Engel' ('Monument Aux Soldats Français') op de top van de Kemmelberg en het massagraf 'Ossuaire Français'. Beide herdenken de slag van de Kemmelberg op het einde van april 1918.

In September 2023 werden in totaal 139 clusters van militaire begraaf- en gedenkplaatsen van de Eerste Wereldoorlog aan het toenmalige westelijk front in het westen van België en het noorden van Frankrijk toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst van UNESCO.

Twee van de clusters bevinden zich op het grondgebied van de gemeente Heuvelland: de cluster 'Kemmel' met verscheidene Franse en Britse militaire begraafplaatsen/monumenten in Kemmel, en de cluster van Britse militaire begraafplaatsen/gedenkplaats 'Spanbroekmolen' in Wijtschate.

Andere bekende relicten zijn de Britse Lettenbergbunkers en de Duitse Bayernwald loopgraven.

Monument 'Den Engel'

Dit monumentaal zeventien meter hoge gedenkteken op de top van de Kemmelberg en in de volksmond 'Den Engel' genoemd, is één van de belangrijkste Franse monumenten in de Westhoek, de zuidwestelijke hoek van West-Vlaanderen. Het werd opgericht als herdenking aan de duizenden Franse gesneuvelden bij de Slag van de Kemmelberg van eind april 1918. De zuil werd op 18 september 1932 onthuld in aanwezigheid van de Franse generaals Lacapelle en Pétain.

Den Engel.

Op de sokkel vóór de zuil staat het beeld van de Griekse overwinningsgodin Nike (Victoria voor de Romeinen) waarvan de treurende blik gericht is naar het iets lagergelegen Frans massagraf en het slagveld.

Omstreeks 1970 vernietigde een blikseminslag de gelauwerde Franse helm op de top van de zuil.

Frans Massagraf (Ossuaire)

Onderaan de westelijke flank van de Kemmelberg, bijna tweehonderd meter verder dan 'Den Engel' en iets lager ligt de grootste Franse militaire begraafplaats in België. Deze begraafplaats bestaat eigenlijk uit vier massagraven waarin de stoffelijke resten van 5 294 Franse officieren en soldaten rusten. Slechts zevenenvijftig van hen konden worden geïdentificeerd.

De begraafplaats is als monument beschermd.

Frans Massagraf (Ossuaire).

Britse militaire begraafplaatsen

Er zijn meerdere Britse begraafplaatsen op het grondgebied van Kemmel, waarvan hieronder een paar voorbeelden.

Op het Lindenhoek Chalet Military Cemetery liggen er 282 Britten begraven, tien Australiërs, vijftien Canadezen en acht Nieuw-Zeelanders.

Lindenhoek Chalet Cemetery, Kemmel.

Op de begraafplaats Dranoutre Military Cemetery liggen 422 Britten begraven, negentien Canadezen, zestien Australiërs, één Nieuw-Zeelander en één Duitser.

Dranoutre Military Cemetery 1915-1918.

Deze begraafplaatsen zijn beschermd als monument en worden onderhouden door de Britse Commonwealth War Graves Commission (CWGC).

Lettenbergbunkers

In de flank van de Lettenberg, een uitloper van de Kemmelberg, kan men nog vier betonnen bunkers uit de eerste Wereldoorlog bekijken. Deze bunkers zijn schuilplaatsen die in het voorjaar van 1917 door Britse soldaten gebouwd werden. Ze vormden de toegang naar een ondergronds hoofdkwartier. In april 1918 vielen de bunkers in Duitse handen.

Britse bunker van de Lettenberg.

Bayernwald loopgraven te Wijtschate (Mijnenslag)

Dit is een unieke Duitse site ten noorden van het dorp Wijtschate (Heuvelland). In het Croonaertbos kan men een gedeelte van een Duits loopgravenstelsel gaan bekijken. Het geheel bestaat uit twee Duitse 'luisterschachten', een loopgravenstelsel van 320m en vier betonnen bunkers. Bayernwald is de enige Duitse site uit de Eerste Wereldoorlog in Vlaanderen met een dergelijke unieke combinatie.

De site van Wijtschate-Mesen ligt op een heuvelrug van 45m hoogte en had hierdoor een grote militair-strategische waarde, door een goed uitzicht op het oorlogsfront en op de nabijgelegen stad leper.

De site is gereconstrueerd op basis van archeologisch onderzoek en toont tien percent van de oorspronkelijke constructie uit de Eerste Wereldoorlog. De site is toegankelijk via een wandelpad door de gerestaureerde loopgraven.

Bayernwald, Duitse loopgraven, Wijtschate.

De Duitse troepen veroverden deze plek op de Fransen in 1914 en doopten de site 'Bayernwald'. Tussen 1914 en 1917 bouwden de Duitsers de site om tot een oninneembare vesting.

De Duitsers groeven hier ook twee 'luisterschachten' van 25m diep, waarvan er één gerestaureerd werd. De Duitse soldaten vreesden voor Britse dieptemijnen en konden dankzij deze gangen de vijandelijke activiteiten afluisteren.

Al in het najaar van 1915 waren Britten, Australiërs, Nieuw-Zeelanders, Ieren en Welshmen immers onder de heuvels gestart met het uitgraven van vierentwintig 'mijnenschachten', ondergrondse tunnels op grote diepte. Elk tunneleinde leidde naar een grote kamer onder cruciale Duitse stellingen, waarin duizenden kilo's springtuig gestapeld werden.

De Britten slaagden erin om - na bijna twee jaar graafwerk - op die manier bijna 500 000 kilogram dynamiet klaar te leggen in deze vierentwintig kamers, verspreid over de ganse frontlinie tussen Ieper en Mesen, over een afstand van vijftien kilometer.

De hierop volgende 'Mijnenslag' was één van de meest succesvolle offensieven van de geallieerden tijdens de Eerste Wereldoorlog. Op 7 juni zeer vroeg 's morgens, gaat alles tegelijkertijd de lucht in; duizenden tonnen aarde, beton, stellingen, wapentuig en Duitse soldaten. De grootste explosie uit de Eerste Wereldoorlog was hoorbaar tot in Londen. De chaos was onbeschrijflijk.

Getuigen verklaarden later dat de grond eerst begon te trillen. Daarna schoten grote vuurkolommen uit de grond naar boven, en vormden grote champignons. Tenslotte kwam de aarde met veel gedruis naar beneden.

Tegen 's middags waren Wijtschate en Mesen opnieuw in handen van de geallieerden. De meeste kraters die de kolossale mijnen in het landschap hebben geslagen zijn nu nog altijd zichtbaar als pijnlijke littekens.

Niet alle mijnen die de Britten hadden geplaatst ontploften echter. Vijf weigerden dienst en overleefden beide Wereldoorlogen. In 1955 is door een blikseminslag één van de mijnen ontploft.

Van de vier overblijvende mijnen ligt tenminste nog één niet-ontplofte mijn - met een geschatte lading van 15 000 kilo springstof - onder een landbouwveld te Mesen.

De kwaliteit van de munitieontstekers was matig waardoor heel wat projectielen 'blindgangers' waren en niet-ontploft achterbleven op het slagveld.

In de Westhoek worden meer dan honderd jaar later nog regelmatig oorlogsprojectielen teruggevonden. De Ontmijningsdienst DOVO haalt elk jaar in het ganse land meer dan 150 ton oorlogsmunitie op om te vernietigen. Hiervan wordt ongeveer tweederde gevonden in de Westhoek, goed voor 9 000 projectielen in 2020.

Tentoonstelling Landschap en Oorlog (1914-1918)

Deze permanente tentoonstelling in het Bezoekerscentrum 'Het Heuvelland' te Kemmel verklaart op een begrijpelijke manier de invloed van de heuvels op het verloop van de Eerste Wereldoorlog. Ook de sporen die men tot op vandaag in het landschap terugvindt, komen uitgebreid aan bod.

 

GERELATEERDE KEMMELBERG LINKS:
Kemmelberg 1918

EXTERNE LINKS:
Monument 'Den Engel'
Massagraf 'Ossuaire Français'
Lettenberg Bunkers
Bayernwald Flanders Fields
Bayernwald Heuvelland
Bayernwald Ieper
Landschap en oorlog. Het Heuvelland 1914-1918
The Capture of Messines, 1917 (YouTube)

GERELATEERDE HISTORY FILES LINKS (ENG):
Modern Belgium
Modern Netherlands
First World War

 

Tekst copyright © Archeo Kemmelberg. Een origineel kenmerk voor de History Files: Kemmelberg.