Kemmelberg

Het dominante west-oost gerichte complex Mont Noir (Frankrijk)-Vidaigneberg-Rodeberg-Scherpenberg-Kemmelberg (154m) is als ruggengraat richtinggevend voor de reliëfgeleding en de hydrografie van het gebied. Vanaf de hoger gelegen bronnen zijn, in noordelijke richting, beken over langere afstand georiënteerd op de IJzer, terwijl aan de zuidelijke voet de Douve oostwaarts ontwatert naar de Leie.

De centrale heuvelkam als waterscheiding.

Het Douvedal wordt ten zuiden geflankeerd door een lagere heuvelkam (80m) die vanuit Frans grondgebied begrensd is door de brede Leievallei (20m).

Hieronder een digitaal terreinmodel (DTM) verkregen via LIDAR opname (Laser Imaging Detection And Ranging).

DTM en doorsnede met reliëfcompartimentering van de Kemmelberg omgeving, in het hoogte interval 20-154m.

Onderstaande doorsnede verloopt exact volgens de zuid-noord lijn afgebeeld op het DTM.

Van zuid naar noord: Leievallei, secundaire heuvelkam (Nieuwkerke), Douvevallei, Kemmelberg met noordflanken.

Waar op de horizonlijn een zadel zich uittekent op de Rodeberg zone is dat voor de Kemmelberg de markante plateaulijn van de top zone naast de lagere uitlopers van de Monteberg (132m) ten zuidwesten en de bescheiden Lettenberg (97m) ten noorden.

Een 360 graden panorama is er vanaf de Belvédère uitkijktoren op de Kemmelberg en de zuidelijke heuvelkam biedt vanaf 'De Walletjes' (80m) een fraai uitzicht op reliëfcompartimentering ten zuiden van de hoge centrale heuvelrij.

Vanaf de zuidelijke heuvelkam noordwaarts: van west naar oost de Scherpenberg en het massief Monteberg-Kemmelberg.

Men kijkt op een halfopen agrarisch landschap. De kerktorens in de kleine dorpskernen bezetten als oriënteringspunten gelijkmatig het terrein. De landelijke bewoning van regelmatig gespreide hoeven en eerder schaarse woningen tussenin bepaalt sterk de algemene aanblik van de streek, midden mooie vergezichten.

Op de Belgisch-Franse grens: contact tussen erosiereliëf van de heuvelstreek en het vlakke opvullingsreliëf van de Leievallei.

Dit vanouds landelijk karakter bleef onveranderd bij de industriële revolutie (Negentiende Eeuw) en na de verwoestingen onder de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) herstelde het zich terug, weliswaar met gekrompen bosareaal en meer open perceelsbegrenzingen.

Onderaan geeft dit foto-duo een evolutiefase weer van een meer gesloten naar een halfopen landschap waarin zich op het ogenblik geleidelijk een trend aan het doorzetten is met meer beplanting op perceelsgrenzen en inbreng van kleine geïsoleerde landschapselementen.

Zicht op de noordkant van de Kemmelberg vanuit De Klijte, circa 1935.

Zicht op de noordkant van de Kemmelberg vanuit De Klijte, 2021.

De heuvelende omgeving met variaties in lithologie en bodemvochtigheid toont een veelheid aan kleine landschapselementen op akkers en grasland en in de natuurgebieden. Grotere bospartijen bekronen de zandige toppen.

De aansluitende hellingen worden verlevendigd door onder meer bronbosjes, holle wegen, graften (hellingknikken) en enkele asymmetrische beekdalen. Waakzame ondersteuning gebeurt door aanplanting van nieuw bos en ingrepen op bodemverlies door hellingerosie op de vruchtbare leem- en zandleemgronden. De hoevegebouwen volgen de algemene landbouwevolutie door verfraaiing, modernisering, aanpassing of stopzetten van de landbouwfunctie.

Wijnbouw is hierin sinds 1996 een nieuw gegeven. Industriële inplantingen van een zekere omvang blijven heel beperkt.

Zuidflank van Monteberg-Kemmelberg. In het oosten het dorpscentrum van Kemmel en in het noorden de regio Ieper.

In een tijdsgebonden wijzigende economische en sociale context ijveren overheid en privé-initiatieven om deze landschappelijke streekidentiteit te vrijwaren van al te storende ingrepen, het landschapsuitzicht te verfraaien en waar nodig wettelijk te beschermen. Zo kent het Provinciedomein Kemmelberg een gestadige uitbreiding. Geleidelijk kwam in deze activiteit een grensoverschrijdende samenwerking met Frans-Vlaanderen (Noord-Frankrijk) tot stand.

De regionale inkadering.

Aldus bevindt zich de regio Kemmelberg als een landschap met een aparte eigenheid tussen twee gebieden met een grotere industriële inslag en de sporen op het terrein van dien. De noordelijke regio Ieper-Poperinge werd sinds de jaren 1970 geleidelijk opgenomen in een regionale industriële ontwikkeling.

De zuidelijke regio voorbij de Franse grens is na een opgang in de industriële revolutie al beland in een fase van reconversie in de sectoren textiel en steenkool.

Zicht vanaf de Kemmelberg zuidwaarts. Voorbij de Douvevallei en de zuidelijke heuvelkam (Nieuwkerke), het plateau van Artois (Frankrijk) aan de horizon.

Het karakter van de Kemmelberg omgeving leidde tot gesmaakte initiatieven op het vlak van toerisme en vrijetijdsbesteding, zowel uitgaande van de dorpskernen die merktekens dragen uit de lokale bewoningsgeschiedenis als van natuur en mens in de landelijke ruimtes.

Dorpskern Kemmel met Dries en Warandepark, aan de oostelijke voet van de Kemmelberg.

 

REFERENTIES:
Koen, Baert, Landschap en herinnering. De Kemmelberg voor, tijdens en na 1914-1918 (2018)

Ward, Coucke, De evolutie van het landschap op en rond de Kemmelberg, masterthesis UGent (2011)

GERELATEERDE KEMMELBERG LINKS:
Getuigenheuvels
De Kelten maken versterkingen
Flora en Fauna

EXTERNE LINKS:
Geoguide Heuvelland, Pierre Diriken (2010)
50 jaar archeologie Kemmelberg)
Provinciedomein Kemmelberg
La région Nord-Pas de Calais: une mosaïque de terroirs
Atlas des Paysages de la Région Nord - Pas-de-Calais; Approche géographique (PDF)
Regionaal Landschap Westhoek
Interreg TEC! Project - Beheer van het Bocagelandschap (PDF)
interregVTousEcoCitoyens • Milieudienst (Facebook)
360-Degree Panoramic View of the Kemmelberg

GERELATEERDE HISTORY FILES LINKS (ENG):
Early Cultures of Europe
Modern Belgium
Modern Netherlands

 

Tekst copyright © Archeo Kemmelberg. Een origineel kenmerk voor de History Files: Kemmelberg.