Kemmelberg

Petrus Plancius (Pieter Platevoet), geboren te Dranouter in 1552, was een Vlaams astronoom, cartograaf, geograaf, medeoprichter en bewindvoerder van de VOC (Verenigde Oost-Indische Compagnie) en een bekend theoloog en fanatiek calvinistisch predikant.

Plancius studeert theologie, geschiedenis en talen in Duitsland en Engeland. Na voltooiing van zijn studies wordt hij in 1576 benoemd tot predikant in de Nederduitse Gereformeerde Kerk (de latere Nederlandse Hervormde Kerk) te Brussel.

Wanneer Alexander Farnese, Hertog van Parma, Brussel inneemt in 1585 moet Plancius de stad en de katholieke Zuidelijke Nederlanden verlaten voor de dreiging van de Inquisitie, en vlucht naar Amsterdam.

Hoewel Petrus Plancius zich sterk geprofileerd had als predikant, was hij in de eerste plaats wetenschappelijk geograaf, astronoom en zeevaartkundige.

In 1602 richt hij samen met o.a. Johan van Oldenbarnevelt de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) op, wordt bewindvoerder en benoemd tot cartograaf van de VOC en legt de basis voor meer dan honderd land- en zeekaarten voor de VOC. Hij ging nooit mee op verre reizen, maar verzorgde onderwijs van schippers en stuurlui in het thuisland.

De bekendste kaart van Plancius is de wereldkaart 'Orbis Terrarum', één van zijn vroegste producties (1590).

Wereldkaart Orbis Terrarum door Petrus Plancius, 1590.

Van deze kaart zijn verschillende uitvoeringen bekend. De eerste versie van deze kaart zou volgens sommige bronnen een kopie zijn van een allereerste bestaande Portugese kaart. Hoe Plancius aan deze kaart (en andere) geraakt was, bleef onbekend. Het verhaal doet de ronde dat Plancius tijdens zijn vlucht uit Brussel - toen nog geheime - Portugese zeekaarten meenam, die hij later in Amsterdam zou publiceren.

Volgens andere bronnen zou de wereldkaart van Plancius gebaseerd zijn op de wereldkaart van Rumoldus Mercator (Rumold De Kremer, zoon van Gerard) uit 1587.

Feit is dat de zogenaamde Compagnie van Verre – een vreedzame specerijhandel die later met verscheidene andere handelsverenigingen zou samensmelten tot de VOC - via geograaf Plancius en zijn uitgever/drukker Cornelis Claesz in Amsterdam vijfentwintig geheime, gedetailleerde Portugese zeekaarten aankocht. Zoals Plancius was Claesz, die afkomstig was van Leuven, als Vlaams protestant naar het noorden gevlucht. Met de aangekochte kaarten en de hulp van Plancius kon deze Compagnie dan een reisroute naar de Indische Archipel opstellen.

Zoals blijkt uit een oorkonde van de Staten-Generaal van Nederland in 1592, werd Cornelis Claesz gemachtigd om alle vijfentwintig kaarten af te drukken of te tekenen en werden de kaarten verkregen door vermelding van de Nederlandse cartograaf Petrus Plancius van 'Bartolomeu Lasso, kosmograaf en navigatiemeester van de koning van Spanje'. Bartolomeu Lasso was een Portugees...

Baanbrekend was de beroemde reeks zeekaarten die Plancius tekende gebaseerd op het werk van Lasso. Deze nauwkeurige kaarten vormden een belangrijke opstap naar de door Plancius geïnitieerde ontdekkingsreizen en de verdere ontwikkeling van de Amsterdamse marine cartografie in de 17e eeuw. Deze zijn de eerste kaarten die door de Nederlanders werden gebruikt op hun reizen naar andere continenten. Het welvarende koloniale verleden van de Nederlanden is grotendeels te danken aan Plancius' cartografie.

Aan de hand van de aantekeningen van zeevaarders vervaardigde Plancius eveneens nauwkeurige sterrenkaarten, die hij vervolgens publiceerde.

Plancius was ook een bondgenoot van prins Maurits van Oranje, zoon van Willem. Peter Plancius overleed te Amsterdam in 1622.

Op het Planciusplein te Dranouter werd er aan de kerk een gedenkplaat opgericht voor de nagedachtenis van Plancius.

Herdenkingsmonument Petrus Plancius, Dranouter.

Merkwaardige Verhalen: Hitler en de Kemmelberg

 

REFERENTIES:
Koen D'haene, Een slimme jongen die goed kan vertellen, biografie over het leven van Petrus Plancius uit Dranouter (Aflevering 248 VWS-cahiers van de Vereniging van West-Vlaamse Schrijvers (VWS), 2008)

Siegfried Debaeke, Hitler, soldaat in de Westhoek (2012)

EXTERNE LINKS:
Bosgeuzen (PDF)
Martelaars van Reningelst (PDF)
Petrus Plancius - Eerste serie kaarten (1590)
Pictures of Hitler by Heinrich Hoffmann
Mesen, kleinste stad van België
Expo Circus 157
RAF Operation Circus 157 - Aerial Battle of the Nations (PDF)
Stacey Jones Circus 157 (PDF)

GERELATEERDE HISTORY FILES LINKS (ENG):
Spanish Netherlands
Modern Belgium
Modern Netherlands

 

Tekst copyright © Archeo Kemmelberg. Een origineel kenmerk voor de History Files: Kemmelberg.