Kemmelberg

In opvolging van het Midden-Paleolithicum verraadt een reeks silex artefacten een demografische scenariowijziging waarbij een nieuw mensentype opdook, de anatomisch moderne mens (Homo sapiens).

Deze nieuwkomers hadden een gevarieerder arsenaal aan gereedschap dan de Neanderthalers, en gingen hen snel in aantal overstijgen. De Neanderthalers overleefden echter nog een aantal millennia, tot in het Laat-Paleolithicum (dat duurde van 40-35 000 tot 9 000 v.C.), midden een algemeen overlevende nomadische levenswijze.

In tegenstelling tot de frequente occupaties van grotten (zoals in het nabije Wallonië), zijn vondsten - die terug te brengen zijn tot een openluchtsite van de Aurignaciaan cultuur (zie 'Gerelateerde History Files Links (ENG)' hieronder) - eerder verrassend in de vooral barre klimaatomstandigheden gedurende de laatste helft van de Weichsel ijstijd.

Toch blijken er ook korte afwisselingen van koude en warmere perioden te zijn geweest, waardoor het leven in golven door kon gaan.

Artistieke expressie kwam in deze periode op in Europa. De grot van Chauvet in Vallon-Pont-d'Arc, Ardèche, in Zuid-Frankrijk herbergt ongeveer een duizendtal schilderingen en gravures, waaronder 447 voorstellingen van veertien verschillende soorten dieren.

Een prachtig voorbeeld van artistieke expressie zijn onder meer de paarden uit de Chauvet-grot, Vallon-Pont-d'Arc in Frankrijk.

Anatomische verschillen tussen Neanderthaler en moderne mens.

Typische werktuigen van de Aurignaciaan cultuur zijn schrabbers waaronder zogenoemde subtypes die algemeen bekend zijn als snuit- en kielschrabbers, samen met Aurignac klingen en stekers zoals boogstekers. Stekers worden in verband gebracht met het bewerken van gewei, zoals kerf- en schaafwerk.

Ze komen allemaal voor op de Kemmelberg. Hieronder enkele voorbeelden.

Op de tekeningen en foto's van een boogsteker hieronder bepalen twee stekerslagen een boogvormige ribbe en een robuust V-vormig kerfuiteinde.

*By courtesy of Encyclopaedia Britannica Inc, copyright 2014, used with permission.

Bovenaanzicht van een boogsteker (maximaal 4,3 cm lengte), Kemmelberg: richting van de stekerslag aangeduid door blauwe pijlen en kerfuiteinde door rode lijnen.

Ventrale zijde van dezelfde boogsteker, met de richting van de stekerslag aangeduid door een blauwe pijl en het kerfuiteinde door rode lijnen.

Getekende zijaanzichten, dorsale- en ventrale zijde van dezelfde boogsteker.

Op de foto hieronder is een steker afgebeeld met een stuk gewei waar al enkele splinters zijn uitgekerfd waaruit naalden gemaakt werden.

Kemmelberg steker (7 cm lang) in zwarte silex, stuk gewei en replica van afgewerkte naald.

Op een detailfoto van de top van dezelfde zwarte steker hieronder is de stekerslag zichtbaar. Dit is de afhaking die het kerfuiteinde doet ontstaan, dat hier lijkt te zijn versleten.

Detailfoto van de stekertop met richting van de stekerslag, aangeduid door blauwe pijl.

Links een toegespitste Aurignac kling van 6,5 cm lengte met typisch steile retouche, naast boor (rechts), Kemmelberg.

Eerst bij gunstiger omstandigheden van klimaat en onder betere milieuomstandigheden in de laatste stadia van de ijstijd, zet zich een herbevolking van de Kemmelbergzone door, met de opkomst van het complex van de Federmesser-groepen (FMG jager-verzamelaars) (14 000–13 000 v.C.). De naam 'Federmesser' (Duits voor 'ganzenveer-mes') is afgeleid van de karakteristieke kleine silexklingen met afgestompte boord.

Het lijkt erop dat de FMG jager-verzamelaars de eerste herkolonisatoren van het Scheldebekken waren volgend op het vervagen van het Laat-Glaciaal Maximum. De teruggevonden artefacten van deze periode zijn zeer schaars.

Vervolg in Deel 4.

 

REFERENTIES:
M Toussaint, K Di Modica, & S Pirson - Le pal éolithique moyen en Belgique Liège (ERAUL 128, Études et recherches archéologiques de l'université de Liège, 2011)

M Ulrix-Closset, M Otte, & A Gob - Paléolithique et Mésolithique au Kemmelberg (Flandre Occidentale) (ERAUL 11, Études et recherches archéologiques de l'université de Liège, 1981)

R Putman, M Soenen, & G Tieghem - De prehistorie (published in Kemmel-Cassel, De vroegste bewoningsgeschiedenis van de Vlaamse heuvels, Y Roumegoux & J Termote (Eds), Westvlaamse Archaeologica 9/2, 25-38, 1993)

M Otte - Pièces paléolithiques du Mont Kemmel (Flandre Occidentale) et extension de l'Aurignaciaan en Flandres (Bulletin de la STGPA, Société Tournaisienne de Géologie, Préhistoire et Archéologie, t 38, 1979, 200-203)

J-L Piel-Desruisseaux - Encyclopédie pratique des Outils préhistoriques - 150 outils et gestes techniques (Edited, Dunod, Paris, 2011)

J Beuker - Vuurstenen Werktuigen - Technologie op het scherp van de snede (2010)

K Ruebens - Regional behaviour among late Neanderthal groups in Western Europe: a comparative assessment of late Middle Palaeolithic bifacial tool variability (J Hum Evol 65(4), 341-362, 2013)

J J Shea - Stone Tools in the Palaeolithic and Neolithic Near East-A Guide (Cambridge University Press, 2013)

GERELATEERDE KEMMELBERG LINKS:
Terugblik

EXTERNE LINKS:
Regional behaviour among late Neanderthal groups in Western Europe
Stable isotopes reveal patterns of diet and mobility in the last Neandertals and first modern humans in Europe
I spent three days as a hunter-gatherer to see if it would improve my gut health
Hunter gatherers facilitated a cultural revolution through small social networks
Hunter-gatherer multilevel sociality accelerates cumulative cultural evolution
Evidence for close-range hunting by last interglacial Neanderthals
Vuursteenbewerking (PDF)
A Morphometric Comparison of Experimental 'Preferential' Levallois Flakes versus Debitage Flakes
The Revolutionary Genius of Neanderthals
Stone Age Tools
Phys.org

GERELATEERDE HISTORY FILES LINKS (ENG):
Hominid Chronology
Early Cultures of Europe
Mousterian Culture
Micoquien Culture
Aurignacian Culture
Modern Belgium
Modern Netherlands

 

Tekst copyright © Archeo Kemmelberg. Een origineel kenmerk voor de History Files: Kemmelberg.